W twórczości Ryszarda Kołdrasa odnajdujemy inspiracje i cytaty z wielkiej, światowej sztuki. Nie są jednak mechanicznym powtórzeniem, gdyż zyskują nowe, świeże i oryginalne konteksty. W znacznej mierze widoczne są fascynacje średniowiecznym malarstwem tablicowym i malowidłami wczesnorenesansowymi. Widać to zarówno w kompozycji, jak i w niebywale intensywnej kolorystyce, niczym w dziełach Giorgione, tak urzekających bogactwem koloru. Ale Kołdras nie jest kopistą! W pozornie archaicznej, czy raczej umiejętnie archaizowanej formie pojawiają się nowe oryginalne rozwiązania. Nie burzą jednak ustalonego przed wiekami porządku estetycznego. Taka jest choćby scena Bożego Narodzenia, w której uwagę przyciągają wdzięcznie namalowane głowy wołu i osła. A postaci aniołów jakże bliskie są XV-wiecznemu malarstwu niemieckiemu.< 6 Galeria >

W obrazie przedstawiającym Ukrzyżowanie Jezusa odnajdujemy układ postaci powtarzany przez artystów niezmiennie przez stulecia. Tu jednak zwracają uwagę nie tylko łukowato wygięte ramiona Ukrzyżowanego, lecz nade wszystko postaci postronnych obserwatorów tej sceny, przedstawionych u dołu malowidła.< 6 Galeria > Nie są to wcale bezpośredni świadkowie z jerozolimskiej Golgoty, jak na przykład w wyobrażeniu Drogi Krzyżowej, lecz zwyczajni, współcześni, tacy jak my –zjadacze chleba próbujący się usprawiedliwiać, że tamtejsza tragedia to sprawka ludzi sprzed dwóch tysięcy lat. Złotowłosa dziewczynka z kucykami, przewiązanymi czerwona wstążką, inni młodzi ludzie, dorośli... Artysta, który sportretował w tej scenie także sibie z tyły, dobitnie wskazuje na uniwersalizm i ponadczasowy charakter ofiary Chrystusa.(...)

W tym malarstwie pobrzmiewają zarówno echa twórczości dawnych mistrzów, jak i twórców znacznie późniejszych: symbolistów i surrealistów. Obraz przedstawiający spokojnie śpiące dziecko na łapie monstrualnego hipopotama- konia (?) < 5 Galeria > Bardzo bliski klimat odnajdujemy w malowidle “ Pies w błękitnej obroży” <4 Galeria >. Surrealistyczne złudy, melancholijne marzenia senne, nocne zjawy, archetypy, mity, utopie, przesądy, przetkane intelektualnym dowcipem, ironią, zamyśleniem. Tak jak u symbolistów ważne miejsce zajmują w jego twórczości Śmierć i Eros (Znakomite “Kuszenie Adama” 1996) < 5 Galeria >.

Ulubionym tematem malarskim Ryszarda Kołdrasa był Don Kichot. Dlaczego? Władysław Kopaliński w swym niezrównanym “Słowniku mitów i tradycji kultury” pisze: “ Mania Don Kiszota jest cechą wszystkich reformatorów nie rozumianych przez współczesność, ludzi cnotliwych i mądrych, których występne społeczeństwo uważa za obłąkanych”. W galerii obok odnaleźć można tylko jeden obraz w tego cyklu < 1 Galeria > (a liczył on kilkanaście prac), lecz przecież jakże niezwykły i wymowny w świetle śmierci artysty w wypadku samochodowym. Namalowany właśnie wtedy (1996). Biały Rosynant Don Kichota miażdżony jest przez potężne koło pędzącego samochodu, zaś obok wierny Sancho Pansa z czerwonym nosem patrzący bezradnie na tragedię swego pana. Po drugiej stronie ulicy współczesnego miasta grupka gapiów. Lecz przecież ze sceny tej bije zarazem przekonanie, ze mimo wszystko - warto było.

Jednym z ostatnich obrazów był Don Kichot odchodzący w dal. Jeszcze jeden, jakże przejmujący symbol, zakochanego w symbolizmie artysty. Mirosław Malaca, utalentowany bocheński górnik-artysta, przyjaciel Ryszarda, wspomina wspólne plenery, szczególnie ten w Łebie w 1988 r. przez Związek Zawodowy Górników. Kołdras otrzymał na nim wyróżnienie za “Don Kichota”, lecz jeszcze innego niż reprodukowany w galerii. Gdy pytam go, dlaczego obrazy Ryszarda malowane na pilśni, a niektóre nawet na płótnie, wyglądają niczym malowidła na gładkiej desce dowiaduję się sporo o warsztacie Kołdrasa. A więc najpierw pieczołowicie przygotowywał on nabite na blejtram płótno. Gruntował je kilkoma warstwami gumy arabskiej, potem dokładnie szlifując. Dzięki temu uzyskiwał zaskakującą gładkość powierzchni, która zbliża fakturę niektórych obrazów do średniowiecznego malarstwa tablicowego.

Podłoże malarskie i jego przygotowanie to jedna sprawa. O wiele ważniejszy był przecież sam proces tworzenia. Potrafił malować bardzo długo, wręcz cyzelować swoje obrazy, niczym średniowieczni mistrzowie dbający o najdrobniejszy detal. Używał przy tym wyjątkowo drobnych pędzli. Krzysztof Pytka, jeden z jego najbliższych przyjaciół, będąc w latach osiemdziesiątych w USA, kupił mu wielkie pudło takich pędzli. Na ogół nie posługiwał się paletą , farby mieszał na podłożu ceramicznym. Dobrze opanował technikę laserunku, przez co uzyskiwał wrażenie wielowarstwowości malowideł.

W obrazach artysta starał się na ogół opowiedzieć widzowi jakąś anegdotę. Przychodziło mu to o tyle łatwiej, że był świetnym karykaturzystą. Zapewne niejeden z tych, których spotkał w swoim życiu mógłby się przeglądnąć na przykład w malowidłach z cyklu “Wielkie żarcie”   <1 Galeria > . Za suto zastawionym stołem zadowolone z siebie, tłuste gęby, kurzące się łby, podochocone matrony, dla kontrastu zaś – pod stołem wychudli ubodzy, zadowalający się skromnym kieliszkiem. Jak trafnie zauważył Jerzy Wyczesany , autor pośmiertnej wystawy w brzeskim MOK-u, w tym właśnie rodzaju twórczości odnaleźć można wpływy najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa europejskiego: Hieronima Boscha, Lucasa Cranacha st., zapełniającego swe drzeworyty niezwykłymi stworami, Pietera Breugla, Hansa Holbeina st., Brouwera, niemieckich ekspresjonistów spod znaku “Nowej Rzeczywistości”, a także polskich twórców: Eugeniusza Żaka i twórców ugrupowania Bractwo Św. Łukasza. Sądzę, że pobrzmiewają też wpływy Salvadora Dali, czy nawet naszego Dudy Gracza.

Na jednym z obrazów pomiędzy dawnymi kochankami, na tle posępnego, zszarzałego krajobrazu, rośnie ceglany mur. Rośnie jednak wewnątrz pnia drzewa, które kiedyś był drzewem zielonym, drzewem miłości. Mur toczy go teraz niczym choroba.< 1 Galeria  > W twórczości Ryszarda Kołdrasa spotykamy często podstawową antynomię ludzkiej doli – bogactwa i biedy, dostatku i mizerii. Oto bogacz przystrojony w ubiór dygnitarza z minionej epoki. < 1 Galeria  > Blezer, koszula, krawat. W ręku trzyma wór, zapewne pełen złota, u jego stóp żebrak w nędznych łachmanach, pochylający się nad trzema złotymi pieniążkami, które szczęściarz każe mu wrzucić do, i tak ponad miarę przepełnionego, wora.

Symboliczne jest również “Szczęście”. < 1 Galeria  > Siwobrody, wychudły starzec, przemierzający przestrzeń życia z lutnią, podpierający się laską dopiero u progu śmierci widzi wbity w ziemię drogowskaz – kompas wskazujący szczęście. Lecz na szczęście w tym życiu, które się kończy, jest już za późno...Może go nawet nigdy nie było.

Na dobrym malarsko poziomie stoją jego portrety. Malował je w niewielkich formatach, niektóre to wręcz miniatury. Skupione, poszarzałe twarze, zapatrzone gdzieś w nieokreśloną dal. Obrazy te utrzymane są w ciekawych zestawieniach zgaszonych zieleni, ugrów, ciepłych brązów i soczystych zieleni. Na jednym z 1988 roku, <  3 Galeria > sportretował siebie – w kapeluszu zesuniętym na oczy, z zatkniętymi weń złocistymi stokrotkami. Znakomity jest w swojej wymowie portret mężczyzny czasu przełomu 1980/81 r., który stał się osobistym doświadczeniem twórcy.< Galeria C01> Na głowie okrycie ze zmiętych gazet, ówczesnych “formowaczy” opinii publicznej: “Trybuny Ludu”, “Gazety Krakowskiej” i “Tygodnika Solidarność”.

Próbował rzeźbić w drewnie. Były to chyba mniej udane próby niż malarskie, choć i one zasługują na uwagę. Na przykład ekspresyjne krucyfiksy, stężone bólem twarze Chrystusa w koronie cierniowej. < 8 Galeria  >   W komorze Ważyn kopalni bocheńskiej pozostała płaskorzeźba z postacią górnika.

Przedziwnym nastrojem odznaczają się prace namalowane kilka miesięcy przed śmiercią. jest w nich wyraźnie wyczuwalny smutek przemijania. Najpiękniejsza jest chyba wzruszająca scena na leśnej polanie. < 6 Glaeria  >   Układ stylizowany na typ Piety, lecz to tylko zewnętrzne podobieństwo. W istocie scena wyraża rozdzierający ból kobiety po utracie ukochanego mężczyzny. Kolorystyka tych prac jest zasadniczo odmienna od wcześniejszych. W pastelowych tonacjach, znakomicie zestrojonych kolorystycznie jest coś świetlistego, nierealnego choć przeczuwanego. Sprawia to wyobraźnia, swoista intuicja artysty. Na innych płótnach widzimy ten sam ton melancholii, jak choćby w scenie opłakiwania kochanka utopionego w rzece < 4 Galeria > , czy w czułym zapatrzeniu się kobiety w maleńki kwiat, będący pięknym, lecz zarazem bolesnym wspomnieniem < 4 Galeria > .

Zacięcie rysownika i karykaturzysty, obdarzonego dużym poczuciem humoru sprawiało, że już jako dyrektor kopalni ozdabiał dowcipnymi, zdarzało się, że i rubasznymi rysunkami zaproszenia i śpiewniki na karczmy piwne i projektował towarzyszące im akcesoria: kufle, plakiety czy medale. < 8 Galeria >  Karykaturami “Wujka” (np. na plastrach uciętych z pnia drzewa) zaopatrzonymi w zabawne podpisy świetnie bawili się koledzy i przyjaciele.

Jana Flaszy Kronika Bocheńska 2002, nr 10 (126)